Er is een nieuwe Europese Richtlijn “Auteursrecht in de digitale eengemaakte markt” op komst. Deze Richtlijn moet het hoofd bieden aan verschillende actuele problematieken die zich vandaag stellen. Aan de ene kant moeten auteurs en andere rechthebbenden ondersteund worden bij een efficiënte exploitatie van hun werken. Anderzijds zijn er verschillende gebruikers die een algemeen belang nastreven en die nood hebben aan bijkomende uitzonderingen op het auteursrecht.

Waarom een nieuwe Europese Richtlijn rond auteursrecht?

De nieuwe Richtlijn past in de “Digital Single Market Strategy” visietekst van de Europese Commissie. De richtlijn beoogt het wegnemen van nationale verschillen in auteurswetgeving en het breder beschikbaar maken van werken aan de EU burgers. Bepaalde organisaties die een algemeen belang nastreven, botsen op beperkingen vanuit het auteursrecht. Er wordt gefocust op drie specifieke doelen: toegang tot werken in het kader van onderwijs (bijv. illustraties bij grensoverschrijdend onderwijs), gebruik en analyse in het kader van wetenschappelijk onderzoek (bijv. kopiëren van werken bij tekst- en datamining) en het bewaren van cultureel erfgoed (bijv. vermijden van tenietgaan van werken). Bij de uitvoering van deze activiteiten moeten de betrokken organisaties handelen in de schermerzone of worden zij volledig beperkt in hun activiteiten.

Tegelijkertijd ondervinden auteurs heel wat moeilijkheden bij een vlotte exploitatie van hun werken en het bekomen van een eerlijke vergoeding voor online exploitatie ervan.

Wat houdt de Richtlijn in?

De Richtlijn voert drie belangrijke, nieuwe uitzonderingen in op het auteursrecht. Binnen de limieten van deze uitzonderingen kunnen gebruikers het auteursrechtelijk beschermd werk kopiëren en/of publiek mededelen zonder een voorafgaande toestemming van de auteur of rechthebbende:

1. Onderzoekers mogen reproducties of extracties maken van beschermde werken in het kader van hun wetenschappelijk onderzoek en de daarvoor noodzakelijke tekst- of datamining. Tekstmining of datamining is een geautomatiseerde analyse van grote hoeveelheden tekst of data die doorgaans beschermd kan zijn door hetzij het auteursrecht, hetzij databankrechten.

2. Onderwijsinstellingen krijgen een uitgebreidere uitzondering voor gebruik van werken als illustratie bij hun onderwijsactiviteiten. Er wordt aan de EU Lidstaten wel een mogelijkheid geboden om te voorzien in een billijke vergoeding.

3. Erfgoedorganisaties krijgen een uitzondering voor het maken van kopieën van werken die zich in hun collecties bevinden. Er wordt gezorgd voor een mogelijkheid om “out-of-commerce” werken op niet-commerciële basis ter beschikking te stellen. Hiervoor is een licentie met beheersverenigingen nodig, welke tevens optreden voor niet-vertegenwoordigde rechthebbenden voor het beheer van de billijke vergoedingen. Dergelijke licentie zal dan geldig zijn voor de volledige Europese eengemaakte markt.

De “Netflix”-clausule zorgt voor de ondersteuning van rechthebbenden bij de exploitatie van hun audiovisueel werk op video-on-demand-platforms.

Daarnaast moet er gezorgd worden voor een afdoende transparantie jegens rechthebbenden omtrent de exploitatie van hun werken. Er wordt ook voorzien in een mogelijkheid tot heronderhandeling van de licentievoorwaarden.

Controverse?

De Richtlijn heeft voor nogal wat deining gezorgd op het internet en in de media. De aanleiding hiertoe ligt voornamelijk in twee bepalingen omtrent bescherming voor persartikels en een aansprakelijkheidsregeling voor herpublicatie door platformen.

In artikel 11 van de Richtlijn kent auteursrechtelijke bescherming toe aan publishers van persartikels. De bescherming geldt twintig jaar. De bescherming staat de auteursrechten van de auteurs en journalisten zelf niet in de weg. Ook zij moeten een gepaste vergoeding krijgen. Hierdoor wordt het mogelijk voor redacties om een vergoeding te onderhandelen voor de herpublicatie van hun persartikels door zoekrobots, sociale media en andere online platformen. Er werd gevreesd voor een linktaks, maar linking blijft een vrije praktijk op het internet en er mogen ook begeleidende woorden bij geplaatst worden.

Artikel 13 zorgde echter voor nóg meer ophef. De maatregel viseert onlinediensten die grote hoeveelheden aan user generated content ter beschikking stellen. Zij krijgen de verantwoordelijkheid om maatregelen te nemen om inbreukmakende publicaties op hun platformen te weren. Er wordt gedacht aan intelligente herkenningstechnologie. De verantwoordelijkheid komt logischerwijze met een risico op potentiële aansprakelijkheid en treft nagenoeg alle sociale mediaplatformen, zoals Facebook, Instagram, Twitter en YouTube. De toepassing wordt beperkt tot dienstverleners met grote hoeveelheden aan content en wordt uitgesloten voor kleine organisaties, entiteiten zonder winstoogmerk en louter technische tussenpersonen zoals cloudproviders.

De maatregel moet auteurs in hun zwakke positie beschermen. Maar er wordt gevreesd voor een conservatieve houding van de verschillende platformen en een zogenaamd “chilling effect” op de creativiteit en vrijheid van meningsuiting bij de gebruikers. Het protest werd getrokken door actievoerders van het vrije internet die vrezen voor de feitelijke invoering van een “upload filter”.

Toepassing van de nieuwe regels?

De Richtlijn werd goedgekeurd door het Europese Parlement op 12 september van dit jaar. Momenteel is een zogenaamde trialoog met de Commissie en de Europese Raad van Ministers aan de gang. Een finale tekst wordt verwacht begin 2019.

Vervolgens moet de Richtlijn worden omgezet in nationaal recht door de verschillende Lidstaten. Zij krijgen hierbij enige bewegingsruimte, dus we moeten rekening houden met licht divergerende wetgeving. De Lidstaten krijgen hiervoor 12 maanden de tijd.

Meer info:

• Europese Commissie “Digitale eengemaakte markt”: https://ec.europa.eu/commission/priorities/digital-single-market_nl
• Europese Commissie “Modernisering auteursrecht”: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/modernisation-eu-copyright-rules
• Persbericht Europees Parlement: http://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20180906IPR12103/parliament-adopts-its-position-on-digital-copyright-rules
• Ontwerp Europese Commissie: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52016PC0593

Meer info over de auteur:

Sirius Legal (Andries Hofkens): https://siriuslegaladvocaten.be/